Leden van de invloedrijke Warfalla stam
Een burgeroorlog woedt in Libië. Kadhaffi en zijn aanhangers vechten tegen de rest, zo lijkt het. Maar wie is de rest? Welke groepen zijn deel van het conflict en wat zal hun rol zijn als Kadhaffi weg is?
Stammencultuur
In Libië maken tribale stammen de dienst uit. In andere Arabische landen waar ze wel voor een staatsvorm hebben gekozen zoals Marokko, Algerije en Tunesië is de stammencultuur verzwakt. Antropoloog Corien Hoek geeft een beschrijving van de tribale stammen. ,,Ze bestaan niet uit wilde krijgsheren die vijandig tegenover elkaar staan. Je kunt ze beter zien als uitgebreide families of vergelijken met Nederland als staat in de EU. De stammen zijn mini-democratieën, waarin men door ‘polderen’ tot oplossingen komt voor problemen of onenigheid. Er is veel samenwerking. Het zijn gewoon mensen, Arabische stammen willen ook gewoon vrede en dat hun kinderen het goed hebben.”
Verdeel-en-heers
Kadhaffi heeft ruim veertig jaar geleden bij zijn aantreden als leider besloten de stammen meer macht te geven in plaats van deze te centraliseren in een staatsmacht. In zijn Groene Boekje uit 1975 wijst de Libische leider op het belang van cohesie in familie- en stamverband. ‘De familie is sociaal beter dan de tribale gemeenschap, de tribale gemeenschap is beter dan de nationale gemeenschap.’ Door middel van verdeel-en-heers-politiek heeft Kadhaffi de ongeveer 140 stammen, waarvan er ongeveer dertig een betekenisvolle rol hebben, altijd tevreden gehouden. Coalities werden gesmeed op basis van financiële privileges en traditionele loyaliteiten. Toch is het vooral de tribale gemeenschap die zowel Kadhaffi’s positie als de nationale vrede bedreigt.
Warfalla, Kadadfa en Al-Zuwayya zijn invloedrijke stammen
Kadhaffi heeft zijn eigen stam, de Kadadfa, de leidende rol gegeven in Libië. Deze relatief kleine stam heeft zijn basis rond de kuststad Syrte. Het is een olierijk gebied wat de stam een vooraanstaande positie geeft in het land. Kadhaffi heeft in de loop van de tijd zijn gezag geprobeerd uit te breiden door tribale leiders voor zich te winnen in de regio Tripolitania. Dit viel niet in goede aard bij de stammen in het oosten van het land, die hun positie voelden verzwakken. Invloedrijke stammen, waaronder de Warfalla en Al-Zuwayya, hebben openlijk afstand genomen van de Libische leider en willen hem het land uit hebben. Op dit moment hebben zeker zes stammen zich aangesloten bij de opstand, uit protest tegen het dodelijke geweld van Kadhaffi tegen demonstranten. In het olierijke oosten van het land heeft Kadhaffi nooit op steun hoeven rekenen. Zeker niet nadat hij zijn macht probeerde uit te breiden naar Tripoli.
Stammenoorlog
Paul Aarts, docent internationale betrekkingen aan de Universiteit van Amsterdam, zegt dat het goed mogelijk is dat de stammen zullen gaan strijden als centrale sturing van Kadhaffi wegvalt. Aarts voorziet dat de Libiërs zullen terugvallen op hun eigen stam en dan voor de eigen belangen zullen gaan vechten, namelijk grond en olie. Staatsstructuur ontbreekt en wapens zijn volop aanwezig. Volgens Aarts zijn alle ingrediënten aanwezig voor gewapende conflicten.
Volgens Hoek hoeft de opstand in Libië helemaal niet te ontaarden in een stammenoorlog. ,,De stammen trekken zich nu misschien even terug in hun eigen familieverband. Maar ze maken ook heel duidelijk dat ze samen vechten: wij zijn Libiërs, zeggen ze op Al-Jazeera. Dat is hoopgevend. Vooral de jongere generaties hebben hun blik gericht op de moderne wereld en niet intern op de eigen stam of familie. Zij voelen zich meer verwant aan jonge opstandelingen in Tunesië en Egypte dan aan hun stam.”
ICT 4 Cultures 