,,In Syrië leven we in een strikte cultuur van opvolging. Dat is hetzelfde als leven in een gevangenis,’’ vertelt de acteur en filmmaker Rosh Abdelfatah uit Syrië. En hij kan het weten. Hij belandde in de gevangenis naar aanleiding van een toneelstuk over stateloze Koerden in Syrië. ,,Kritiek op het systeem wordt meteen afgestraft. Op school wordt dit er letterlijk ingeramd. Alle leerlingen op de basisschool krijgen klappen.’’ Op een groot scherm laat hij een filmpje zien van een jongetje van acht, dat met een stok geslagen wordt door zijn leraar. ,,Dit is Syrië!’’ roept hij.
Abdelfatah is een van de sprekers op de maandelijkse discussieavond Cineblend met het thema ‘Film, sociale media en de omwentelingen in het Midden-Oosten’. Het zaaltje in het Soeterijn Café te Amsterdam is afgeladen met een voornamelijk Nederlands publiek.
Revolutie
De acteur verzekert het publiek dat de Syriërs geen Islamitische revolutie willen. ,,Het gaat het hele volk aan. We willen gewoon vrijheid en hebben er genoeg van om in armoede en angst te leven. Radicalisering is het gevolg van onderdrukking en armoede, niet van de Islam.’’ Een Iraanse man uit het publiek beaamt dat: ,,We hoeven niet bang te zijn dat extremistische Islamitische groeperingen in de Arabische wereld de overhand zullen krijgen. De revoluties die nu plaatsvinden zijn van emancipatoire aard. De mensen willen vooruit, niet achteruit. Ook de moslims.’’
Abdelfatah vertelt dat hij dagelijks filmpjes uit Syrië binnenkrijgt van mensen die het geweld van de veiligheidstroepen tegen betogers hebben gefilmd met hun mobieltjes. ,,Ik zet alles op mijn Facebook en YouTube-kanaal wat vervolgens weer door zowel Syriërs als door de internationale gemeenschap wordt bekeken.’’
Farshad Aria, een documentairemaker uit Iran, heeft ook een eigen YouTube-kanaal, Cinemariafilm. Hij probeert via het uploaden van filmpjes de wereld op de hoogte te houden van onder andere politieke ontwikkelingen in Iran. Hij draagt een opvallend groene trui. ,,Als je mijn trui met de Iraanse Groene Revolutie associeert, zit je goed. Als hij je aan het regime van Libië doet denken, zit je fout, ‘’ grapt hij. Aria vluchtte in 1993 vanuit Iran naar Nederland. Vijf jaar later studeerde hij af aan de Film en Televisie Academie in Amsterdam. Sindsdien heeft hij verschillende documentaires gemaakt. Hij is nu bezig met het afronden van zijn film over de nieuwe Groene Revolutie in zijn geboorteland.
Egypte nu is Iran toen
De documentairemaker ziet veel gelijkenissen tussen de Iraanse Revolutie in 1979 en de revolutie nu in Egypte. ,,Dat is geen goed teken,’’ zegt hij nadrukkelijk, ,,De revolutie in 1979 in Iran ging veel te snel. De Sjah werd weggejaagd door het volk zonder dat de mensen wisten wat ervoor in de plaats kwam. Toen religieus leider Ayatollah Khomeini na ballingschap in Parijs terugkeerde naar Iran, veranderde de van oorsprong politieke revolutie in een Islamitische revolutie. Dertig jaar leven in angst was het gevolg,’’ zegt hij met een bedrukt gezicht, ,,Veel mensen die toen bij de revolutie betrokken waren zitten nu vast of zijn dood. Niks vrijheid.’’
De Groene Revolutie in Iran is volgens Aria altijd blijven doorsluimeren. Soms borrelt hij weer op, zoals tijdens de protesten in 2009. ,,Dit is geen klassieke revolutie,’’ legt hij uit, ,,Het is een langzaam en vreedzaam proces dat in verband met het onderdrukkende regime ondergronds moet plaatsvinden. We willen niet dezelfde fout maken als in 1979. We moeten eerst een structuur opbouwen om een alternatief te kunnen bieden. Dat hebben de Egyptenaren helaas niet gedaan. Het kan nu alle kanten op gaan.’’
Een demonstrant op het Tahrirplein in Egypte benadrukt de rol van sociale media in de opstand
Sociale media
De revolutie die in Iran aan de gang is, heeft niet één leider, vertelt de documentairemaker. ,,Hij wordt gestuwd door verschillende bewegingen in het land, van vrouwenorganisaties tot studentenverenigingen. De ondergrondse communicatie tussen deze losse bewegingen is een stuk gemakkelijker gemaakt door de komst van het internet. Jullie weten allemaal dat de Iraanse revolutie in 2009 ook wel de Twitter-revolutie werd genoemd.’’
,,Onterecht,” merkt iemand op uit het publiek, ,,Er waren maar 125 twitteraars actief en veel mensen daar kennen het internet helemaal niet.’’ Aria stelde hierop dat die 125 twitteraars, ondanks hun kleine aantal, toch ontzettend veel internationale aandacht wisten te vragen voor de protesten. ,,De rol van sociale media moet niet onderschat worden.’’
Een Iraanse man uit het publiek deelt deze mening: ,,De sociale media hebben enorm bijgedragen aan de democratisering van de Arabische wereld. Steeds meer mensen hebben een Facebook-account en steeds meer mensen leren hoe ze blokkades van de autoriteiten op het internet kunnen omzeilen. Voorheen was het onmogelijk om buiten het regime om informatie naar buiten te brengen. Nu weten we bijvoorbeeld van proxy-servers in het buitenland.’’
Gevaar
De Irakese filmmaker Ahmed Kamal Jawad is tijdens filmen in Irak op veel weerstand gestuit. ,,Het is nog steeds zeer gevaarlijk om te filmen in Irak,’’ vertelt hij en wijst op de zestig journalisten en filmmakers die vermoord zijn afgelopen jaar in het roerige land. ,,Mensen vinden het niet prettig om gefilmd te worden op straat. Daar is niet één reden voor,’’ legt Jawad uit. ,,De een wil zijn vrouw niet op film, de ander is verlegen en weer anderen zijn bang voor het leger. In dat opzicht zijn de onopvallende mobieltjes met camera’s een perfect middel om misstanden in dit soort landen naar buiten te brengen.’’
ICT 4 Cultures 